Często w mojej praktyce klienci mają problem ze zrozumieniem pojęcia miejsce pobytu dziecka. Wynika to zapewne z faktu, że pojęcie to nie do końca ma tożsame znaczenie z jego potocznym znaczeniem. Poniższy artykuł powstał w celu próby wyjaśnienia tych wątpliwości.
Czym jest miejsce pobytu dziecka w rozumieniu przepisów prawa?
Z przepisów kodeksu cywilnego a konkretnie art. 25 tejże ustawy wynika, że miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. W odniesieniu do dziecka kodeks precyzuje jego miejsce zamieszkania w art. 26, gdzie czytamy, że:
Miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Wynikają z tego następujące zasady:
- dziecko ma miejsce zamieszkania tam gdzie oboje rodzice lub
- ma miejsce zamieszkania tam gdzie mieszka ten rodzic, który na mocy orzeczenia sądu (np. w wyroku rozwodowym) posiada pełną władzę rodzicielską nad dzieckiem lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej
A co w przypadku gdy oboje rodzice mają władzę rodzicielską nad dzieckiem, ale mieszkają osobno? Taki przypadek, reguluje art 26 § 2 kodeksu cywilnego, mianowicie:
Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy.
Zatem jeśli rodzice mają pełną władzę rodzicielską nad dzieckiem ale mieszkają osobno:
miejsce zamieszkania dziecka jest tam gdzie:
- dziecko stale przebywa
- ustali to sąd opiekuńczy
Po co ustalać miejsce pobytu dziecka?
Odpowiadając najprościej chodzi o prawne uregulowanie miejscowości w której mieszka dziecko. Robi się to głównie dla potrzeb urzędowych, czyli np. dla sądu opiekuńczego oraz do prawnego usankcjonowania pobytu dziecka w określonym miejscu.
W praktyce problematyka ta staje się istotna w razie konfliktu rodziców o to przy kim po ich rozstaniu ma znajdować się dziecko (mieć stałe miejsce pobytu). W przypadku rozwodu rodziców dziecka, o miejscu jego pobytu może orzec sąd w wyroku rozwodowym po prostu wskazując, np. że przykładowo „miejscem pobytu małoletniego dziecka stron Jana Kowalskiego będzie każdorazowe miejsce pobytu matki”
Kiedy ustala się miejsce pobytu dziecka?
Ustalenie miejsca pobytu dziecka ma najczęściej miejsce, kiedy rodzice dziecka się rozstają i oboje chcą widywać się z dzieckiem w swoich własnych miejscach zamieszkania. Chodzi tutaj nie tylko o rozwód, ale także separację czy rozpad związku partnerskiego. Zatem o każdy przypadek gdy rodzice dotychczas mieszkający razem postanawiają zamieszkać osobno. Oczywiście chodzi tutaj również o sytuację gdy jest to pomiędzy rodzicami sporne.
Zgodne ustalenie miejsca pobytu dziecka
Rodzice dziecka w przypadku rozstania mają pełną możliwość zgodnego ustalenia, że dziecko będzie mieć miejsce pobytu przy jednym z nich. W takiej sytuacji gdy toczy się sprawa rozwodowa czy o separację między nimi, sąd orzeknie zgodnie z wnioskiem rodziców (chyba, że sąd uzna, że będzie to sprzeczne z dobrem dziecka!)
W przypadku gdy rodzice rozstali się nie będąc w formalnym związku takie zgodne ustalenie miejsca pobytu dziecka następuje poprzez faktyczny wybór rodzica u którego dziecko stale przebywa np. przy matce miejscowości X.
Miejsce pobytu dziecka a alimenty
Ustalenie miejsca zamieszkania małoletniego wpływa na kwestię alimentów, bo określa który rodzic zajmuje się dzieckiem na co dzień, a tym samym rodzi obowiązek drugiego rodzica do łożenia alimentów na dziecko.
Ustalenie miejsca pobytu dziecka przez sąd
W razie sporu do ustalenia miejsca pobytu dziecka dojdzie w wyniku wyroku sądu.
Nastąpi to, gdy stron są w trakcie postępowania rozwodowego, czy o separację, gdyż takie rozstrzygnięcie jest elementem wyroku rozwodowego.
W przypadku rozstania rodziców którzy żyli w nieformalnym związku, a nie ma pomiędzy nimi zgody co do miejsca zamieszkania dziecka kwestię tą rozstrzygnie sąd opiekuńczy w postępowaniu wszczętym na wniosek jednej ze stron.
Jak ustalić miejsce pobytu dziecka?
Można to zrobić zgodnie zawierając w tym celu np. porozumienie na piśmie określając, że miejsce pobytu dziecka będzie miejsce zamieszkanie danego rodzica. Warunkiem jest dojście do porozumienie w tej kwestii obu rodziców dziecka.
W braku zgody rodziców miejsce pobytu dziecka ustali sąd.
Sprawę sądową wszczyna się na wniosek. Wniosek o ustalenie miejsca pobytu dziecka składa się do sądu opiekuńczego. Dodatkowo z wnioskiem o ustalenie miejsca pobytu, warto złożyć na czas trwania postępowania sądowego, wniosek o zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka. Opłata sądowa od wniosku o ustalenie miejsca pobytu dziecka wnosi 100 zł (stan na 2023 r.). We wniosku należy wskazać m.in:
- sąd do którego jest kierowany wniosek,
- oznaczyć oboje rodziców i wskazać ich adresy
- oznaczyć osobę dziecka
- wskazać proponowane miejsce pobytu
Nadto do wniosku należy dołączyć akt urodzenia dziecka uzyskany z Urzędu Stanu Cywilnego.
Sąd w sprawie przeprowadzi postępowanie w tym rozprawę, gdzie wysłucha oboje rodziców.
Ile trwa sprawa o ustalenie miejsca pobytu dziecka?
Taka sprawa w zależności od sprawności sądu, oraz miejscowości w której sąd się znajduje (im mniejsze miasto tym w zasadzie „sprawniej, szybciej” działa sąd) może trwać kilka do kilkunastu miesięcy. Oczywiście zależy to od stopnie konfliktu pomiędzy małżonkami, ilości np. świadków do przesłuchania itp. itd. W razie gdy jedna ze stron zaskarży wyrok do sądu wyższej instancji sprawa się przedłuża. Dlatego tak ważne jest właściwe sporządzenie i umotywowanie wniosku o zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka na czas postępowania.
Co daje ustalenie miejsca pobytu dziecka?
Formalne określenie gdzie dziecko przebywa i przy którym rodzicu. Uregulowanie sytuacji prawnej dziecka pod kątem jego miejsca pobytu. Określa kto sprawuje bezpośrednią opiekę nad dzieckiem co ma wpływ na wysokość alimentów.
Władza rodzicielska a miejsce pobytu dziecka
Gdy władza rodzicielska przysługuje obojgu z rodziców, a to z rodziców u którego dziecko stale przebywa chce przeprowadzić się do innej odległej miejscowości, powinien on uzyskać zgodę drugiego z rodziców na zmianę miejsca zamieszkania dziecka.
W przypadku, gdy ten z rodziców, u którego dziecko nie mieszka nie wyraża zgody na jego przeprowadzkę, rodzic chcący wyprowadzić się wraz z dzieckiem powinien wystąpić do Sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na dokonanie tej czynności tj. zmianę miejsca zamieszkania dziecka.
Podejmowanie decyzji w przedmiocie miejsca zamieszkania dziecka stanowi bowiem decyzję w istotnych sprawach dotyczących dziecka.
W przypadku gdy Sąd powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej rodzicowi, który chce się wyprowadzić, a drugi z rodziców posiada ograniczoną władzę rodzicielską to istotną kwestią jest, aby orzeczenie Sądu w przedmiocie władzy rodzicielskiej szczegółowo określało jakie prawa i obowiązki posiada rodzic, któremu została ograniczona władza rodzicielska. W przypadku, gdy z sentencji wyroku rozwodowego nie wynika, iż rodzic mający ograniczoną władzę rodzicielską ma prawo do współdecydowania o zmianie miejsca zamieszkania dziecka to rodzic, któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej, może decydować o tej kwestii samodzielnie.
